TURİZM BELGESİ ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Anayasa Mahkemesi’nin Kararı: Anayasa Mahkemesi, 2021 yılında getirilen Turizm İşletmesi Belgesi zorunluluğunu 24 Mart 2025 tarihinde iptal etti. İptal kararının tam olarak yürürlüğe girmesi 24 Eylül 2025 tarihini bulacak. Bu tarihe kadar mevcut zorunluluk geçerliliğini koruyor.
Turizm İşletme Belgesi Zorunluluğu Anayasaya Aykırı Bulundu
Anayasa Mahkemesi (AYM), konaklama ve plaj işletmelerinin mevcut ruhsatlarını kaybetme tehdidini ortadan kaldıran, sektörü doğrudan ilgilendiren önemli bir karara imza attı. Mahkeme, turizm işletmelerine “turizm işletme belgesi” alma zorunluluğu getiren ve bu belge alınmazsa işyeri ruhsatlarının iptal edileceğini öngören kanun hükümlerini iptal etti.
İptal Edilen Düzenlemeler ve Temel Gerekçe
İptal kararı, Turizmi Teşvik Kanunu’nun 5. maddesinin 7. fıkrası ile Geçici 11. maddenin 3. ve 4. fıkralarını kapsıyordu. Bu hükümler, işletmelerin belirli bir süre içinde Bakanlık’tan “turizm işletme belgesi” almasını zorunlu kılıyor, aksi takdirde mevcut işyeri açma ve çalışma ruhsatlarının iptal edilerek faaliyetlerinin durdurulmasını öngörüyordu.
Mahkeme, bu düzenlemeleri iptal ederken öne çıkan gerekçeleri şu şekilde sıraladı:
Hukuki Belirlilik İlkesinin İhlali: Mahkeme, bir işletmenin “turizm işletmesi” sayılabilmesi için hangi somut kriterleri taşıması gerektiğinin, standartların ne olduğunun ve denetim ölçütlerinin nasıl belirleneceğinin kanunda açıkça tanımlanmadığını tespit etti. Bu kritik detayların tamamen yürütme organının (Bakanlık) insiyatifine bırakılması, “hukuki belirlilik” ilkesiyle bağdaşmıyordu. Vatandaşlar, bir yükümlülüğün koşullarını kanundan açıkça okuyabilmelidir.
Özel Teşebbüs Özgürlüğüne Oranlı Olmayan Müdahale: Söz konusu düzenleme, belge almayan işletmeler için en ağır yaptırım olan faaliyeti tamamen durdurma ve ruhsatı iptal etme cezasını öngörüyordu. Mahkeme, bu kısıtlamanın özel teşebbüs kurma ve geliştirme özgürlüğüne, Anayasa’nın 13. ve 48. maddelerine aykırı olarak, “ölçülü” (orantılı) bir müdahale teşkil ettiğine hükmetti. Daha hafif idari yaptırımlar söz konusu olabilecekken, doğrudan faaliyeti sonlandırmanın ağır bir müdahale olduğu vurgulandı.
Geçiş Süreci ve Geleceğe Yönelik Beklentiler
Mahkemenin bu iptal kararının yürürlüğe girmesi için 24 Aralık 2025 tarihi belirlendi. Bu, yasama organına (TBMM’ye) yaklaşık bir yıllık bir süre tanınması anlamına geliyor. Bu süre zarfında;
Meclis, AYM’nin iptal gerekçelerini dikkate alarak, kriterleri kanunda net bir şekilde tanımlanmış yeni ve anayasaya uygun bir düzenleme yapabilir.
Eğer yeni bir düzenleme yapılmazsa, 24 Aralık 2025 itibarıyla konaklama ve plaj işletmeleri için turizm işletme belgesi alma zorunluluğu hukuken ortadan kalkacak. Bu durumda, işletmeler sadece “işyeri açma ve çalışma ruhsatı” ile faaliyetlerine devam edebilecek veya yeni işletmeler bu ruhsatla açılabilecek.
Sektör İçin Önemli Uyarılar
Bu karar, özellikle KOBİ’ler ve aile işletmeleri için önemli bir rahatlama potansiyeli taşısa da, işletmecilerin dikkat etmesi gereken noktalar bulunuyor:
Yürürlük Tarihine Kadar: Karar henüz yürürlükte olmadığı için, şu anda geçerli olan mevzuat hükümleri geçerliliğini korumaktadır. İşletmelerin mevcut yükümlülüklerini yerine getirmeye devam etmesi önem taşır.
Yeni Düzenlemelerin Takibi: Önümüzdeki bir yıl içinde çıkarılması muhtemel yeni bir kanun veya değişikliklerin çok yakından takip edilmesi gerekmektedir. Yeni düzenlemenin içeriği, sektörün geleceği için belirleyici olacaktır.
Sonuç olarak, Anayasa Mahkemesi’nin bu kararı, idarenin keyfi uygulamalarına karşı hukuk devleti ilkesini güçlendiren ve sektörde belirsizliği azaltma potansiyeli taşıyan önemli bir adımdır. Sürecin sağlıklı ilerlemesi için işletmelerin ve sektör temsilcilerinin hukuki gelişmeleri dikkatle izlemeye devam etmesi büyük önem taşımaktadır.
Turizm Belgesi Olmayan İşletmenin Ruhsatı Artık İptal Edilemeyecek
Kararın Kapsamı: Hangi Kural İptal Edildi?
Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yapılan düzenlemeye göre; bir konaklama işletmesi ya da müstakil plaj işletmesi turizm işletme belgesi almadıysa, bu işletmenin işyeri açma ve çalışma ruhsatının iptal edilmesi gerekiyordu. Bu hüküm artık Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi.
Anayasa Mahkemesi Ne Dedi?
Teşebbüs Özgürlüğüne Aykırılık
Anayasa Mahkemesi; belge zorunluluğunun, teşebbüs özgürlüğüne müdahale anlamına geldiğini, bu müdahalenin de ancak kanunla ve açık hükümlerle yapılabileceğini vurguladı.
Belge Şartı Yönetmelikle Belirlenemez
2634 Sayılı Kanun’da, turizm işletme belgesi için hangi şartların aranacağına dair herhangi bir kanuni düzenleme bulunmadığı, takdirin tamamen Bakanlığa bırakıldığı belirtildi.
Yürütmeye Geniş Yetki Hukuk Devletine Aykırı
Bakanlığa verilen bu sınırsız yetkinin, hukuk devleti ilkesiyle çeliştiği ve temel hakların ancak belirli, açık ve öngörülebilir şekilde sınırlanabileceği ifade edildi.
İşyeri Ruhsatı İptal Edilen İşletmeler Ne Yapabilir?
- Karar Geriye Yürümez ama Geleceği Etkiler
Anayasa Mahkemesi kararları Resmî Gazetede yayımlandıktan sonra geçerlidir.
Ancak henüz kesinleşmemiş iptal işlemleri artık uygulanamaz.
- Kesinleşmiş Ruhsat İptalleri
Ruhsat iptaline karşı dava açmayan ya da açıp reddedilen işletmeler için doğrudan bir etki yoktur.
Ancak bu işletmeler, yeniden başvurarak ruhsat talebinde bulunabilir.
- Yargı Yoluna Gitmeyenler İçin Fırsat
Dava açılmamış olsa bile, işletme idareye başvurarak, Anayasa Mahkemesi kararına dayanarak ruhsatını geri isteyebilir.
- İdare Artık Aynı Gerekçeyle İptal Yapamaz
“Turizm işletme belgesi yok” gerekçesiyle ruhsat iptal edilmesi artık mümkün değil.
- Tazminat Davası Açılabilir
Haksız şekilde ruhsatı iptal edilen işletmeler, uğradıkları zararı gerekçe göstererek idareye karşı tam yargı davası (tazminat) açabilir.
Türkiye’de Kapatılan Turizm İşletmeleri Verileri
2022 yılından itibaren turizm belgesi eksikliği nedeniyle 4.380 tesis hakkında kapatma kararı verilmiştir. En çok kapatma yapılan iller şunlardır:
| İl | Kapatılan Tesis Sayısı |
| İstanbul | 767 |
| İzmir | 515 |
| Sakarya | 499 |
| Muğla | 424 |
| Antalya | 386 |
| Aydın | 226 |
Türkiye genelinde 25.908 turizm tesisinden yaklaşık %16,9’u bu gerekçeyle kapanmıştır.
Anayasa Mahkemesi Kararının Gerekçeleri
Yasallık İlkesine Aykırılık
Bakanlığa bırakılan sınırsız takdir yetkisi, kanunilik ilkesini ihlal etmektedir.
Temel Haklara Ölçüsüz Müdahale
Teşebbüs ve mülkiyet hakkı ölçüsüz şekilde sınırlandırılmıştır.
Belirlilik Sorunu
Belge şartlarının sadece yönetmeliklerde düzenlenmesi, hukuki belirsizlik doğurmuştur.
Ruhsat Yetkisi Belediyelere Aittir
Belediyelerin ruhsat yetkisinin Bakanlık kontrolüne girmesi, yerel yönetim özerkliğini zedelemektedir.
Uygulama Takvimi: Karar Ne Zaman Yürürlüğe Giriyor?
Anayasa Mahkemesi kararı, 24 Mart 2025 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Ancak yürürlüğe giriş tarihi 24 Eylül 2025 olarak belirlenmiştir. Yani:
Turizm işletme belgesi zorunluluğu, 24 Eylül 2025 tarihine kadar hâlen geçerlidir.
Geçiş Süreci: Yeni Düzenleme Olabilir mi?
Evet, geçiş sürecinde merkezi idare yeni bir kanuni düzenleme yapabilir. Bu nedenle özellikle:
Pansiyon
Apart otel
Günlük kiralık daire gibi küçük konaklama işletmeleri durumu dikkatle takip etmelidir.
Belediyelere Yeniden Yetki Geldi
Ruhsat Yetkisi Artık Belediyede
Anayasa Mahkemesi kararıyla, belediyeler basit konaklama tesislerine doğrudan ruhsat verebilecektir.
Planlama Yetkisi de Belediyeye Dönüyor
24 Eylül 2025 sonrası, turizm bölgeleri imar planları tekrar belediyelerin yetkisine geçecektir. Bu sayede çevreye ve yerel ihtiyaçlara uygun planlama yapılabilecektir.
Doğal Alanlar Koruma Altında
Karar ile birlikte şu düzenlemeler de iptal edildi:
Mesire alanlarının turizm yatırımına açılması
Kıyı ve ormanların özel sektöre tahsisi
Günübirlik tesislerde plansız yapılaşma
Böylece doğal ve kamusal alanların korunması yönünde önemli bir adım atılmış oldu.
Sonuç
Anayasa Mahkemesi’nin bu kararı;
Temel hakların korunması,
Belediyelere yetki iadesi,
Küçük işletmelerin nefes alması açısından son derece önemlidir.
Kararın Tamamına Aşağıda ki Yazıdan Ulaşabilirsiniz.
turizm-belgesi-alma-zorunlulugu-anayasa-mahkemesi-iptal-karari